🥱😪Does good sleep really make asthma well controlled? 🫁🥳
บทความโดย อ.พญ.ณัฐวรรณ สงวนวงษ์ ภาควิชาอายุรศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์
.
การนอนหลับมีผลต่อโรคหืด ทั้งในด้านภาวะแทรกซ้อนและอัตราการเสียชีวิตที่เพิ่มขึ้น พบว่าร้อยละ 70 ของผู้ป่วยโรคหืดที่เสียชีวิตและร้อยละ 80 ของผู้ป่วยโรคหืดที่มีอาการรุนแรง เกิดในช่วงกลางคืนและขณะหลับ(1) การที่มีอาการในช่วงกลางคืน (nocturnal asthma) เป็นสัญญาณหนึ่งที่บอกว่าโรคหืดยังควบคุมได้ไม่ดี และส่งผลให้ประสิทธิภาพการนอนลดลง ตื่นกลางคืนบ่อยขึ้น ร่วมกับมีการลดลงของระยะหลับที่ไม่มีตากระตุกระยะที่ 3 (non-rapid eye movement, NREM) นอกจากนี้ในผู้ใหญ่พบว่าโรคหืดมีความสัมพันธ์กับโรคอื่น ๆ ได้แก่ โรคกรดไหลย้อน (gastroesophageal reflux disease, GERD) โรคโพรงจมูกและไซนัสอักเสบ โรคอ้วน และภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น โดยควรพยายามสืบค้นหาภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นในผู้ป่วยโรคหืดทุกราย โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคหืดรุนแรง โรคหืดที่ควบคุมได้ยาก (difficult to control asthma)
.
ผู้ป่วยโรคหืดที่มีอาการช่วงกลางคืนที่คุณภาพการนอนไม่ดีขึ้นแม้จะได้รับการรักษาโรคหืดแล้ว หรือผู้ป่วยโรคหืดที่มีภาวะอ้วน(2) ซึ่งจากการศึกษาพบความชุกของกลุ่มอาการร่วมระหว่างโรคหืดกับภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น (กลุ่มอาการร่วมฯ, asthma/OSA overlap syndrome) ได้ถึงร้อยละ 40 ซึ่งมากกว่าในประชากรทั่วไป นอกจากนี้ในกลุ่มผู้ป่วยโรคหืดระดับรุนแรงปานกลางถึงรุนแรงมาก พบภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นระดับปานกลางขึ้นไปร่วมด้วยเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 58-88 (3)
.
อาการและอาการแสดงของผู้ป่วยกลุ่มอาการร่วมฯ สามารถคล้ายได้ทั้งของผู้ป่วยโรคหืดและผู้ป่วยที่มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้น ซึ่งแยกได้ยากด้วยประวัติเพียงอย่างเดียว โดยในที่นี้จะกล่าวถึงการวินิจฉัยและการรักษากลุ่มอาการร่วมฯ ซึ่งเป็นภาวะที่พบได้บ่อยและมีผลทำให้อาการของผู้ป่วยโรคหืดควบคุมได้ยาก การรักษาภาวะดังกล่าวจะช่วยให้การนอนหลับของผู้ป่วยดีขึ้น ส่งผลให้การควบคุมโรคหืดได้ดีขึ้น
.
การวินิจฉัยกลุ่มอาการร่วมฯ(2) แนะนำให้ทำการตรวจการนอนหลับในผู้ป่วยโรคหืดที่มีอาการสงสัยว่าจะมีภาวะหยุดหายใจคณะหลับจากการอุดกั้น แต่อย่างไรก็ตามยังไม่มีแบบคัดกรองที่จำเพาะกับผู้ป่วยโรคหืด
.
🩺การรักษากลุ่มอาการร่วมฯ

1. เครื่องอัดอากาศแรงดันบวก เป็นการรักษาหลักของกลุ่มอาการร่วมฯ จากการศึกษาพบว่าเครื่องอัดอากาศแรงดันบวกชนิดต่อเนื่องในการรักษาภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นในผู้ป่วยโรคหืดทำให้อาการของโรคหืดดีขึ้น ลดการใช้ยาขยายหลอดลมเพื่อบรรเทาอาการ และเพิ่มคุณภาพชีวิตในผู้ป่วยโรคหืด1 นอกจากนี้ในการศึกษาระยะสั้นพบว่าการใช้เครื่องอัดอากาศแรงดันบวกชนิดต่อเนื่องลดความไวต่อการตอบสนองของหลอดลมได้ ซึ่งอาจเป็นผลจากการอักเสบของหลอดลมที่ลดลง(4)
   .
2. การผ่าตัดต่อมทอนซิลและอะดีนอยด์ ในผู้ป่วยเด็กพบว่าจะสามารถลดการกำเริบของโรคหืดได้
   .
3. การรักษาอื่น ได้แก่ ทันตอุปกรณ์และการผ่าตัดทางเดินหายใจส่วนบน ยังไม่มีข้อมูลการศึกษา
   .
4. การผ่าตัดลดความอ้วน (bariatric surgery) ในผู้ป่วยที่มีภาวะหยุดหายใจขณะหลับและโรคอ้วน นอกจากช่วยลดความรุนแรงของภาวะหยุดหายใจขณะหลับแล้ว ยังช่วยให้โรคหืดดีขึ้นด้วย(5) โรคหืดและภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากการอุดกั้นเป็นโรคที่พบร่วมกันได้บ่อย โดยมีข้อมูลพบว่าการรักษาภาวะหยุดหายใจขณะหลับจากทางเดินหายใจอุดกั้นด้วยเครื่องอัดอากาศแรงดันบวกชนิดต่อเนื่องในผู้ใหญ่ และการผ่าตัดต่อมทอนซิลและอะดีนอยด์ในเด็กจะสามารถลดอัตราการกำเริบของโรคหืด และทำให้การควบคุมโรคหืดดีขึ้น นอกจากนี้การรักษาโรคร่วมอื่น ๆ ที่พบว่ามีความสัมพันธ์กับการนอนหลับ ส่งผลให้อาการของโรคหืดดีขึ้นได้เช่นกัน
   .
   📕Reference
5. Hetzel MR, Clark TJ, Branthwaite MA. Asthma: analysis of sudden deaths and ventilatory arrests in hospital. 1977;1(6064):808-11.
6. Global Initiative for Asthma. Global strategy for asthma management
   and prevention (updated 2024). 2024.
7. Julien JY, Martin JG, Ernst P, Olivenstein R, Hamid Q, Lemière C, et al. Prevalence of obstructive sleep apnea-hypopnea in severe versus moderate asthma. The Journal of allergy and clinical immunology. 2009;124(2):371-6.
8. Busk M, Busk N, Puntenney P, Hutchins J, Yu Z, Gunst SJ, et al. Use of continuous positive airway pressure reduces airway reactivity in adults with asthma. The European respiratory journal. 2013;41(2):317-22.
9. Simard B, Turcotte H, Marceau P, Biron S, Hould FS, Lebel S, et al. Asthma and sleep apnea in patients with morbid obesity: outcome after bariatric surgery. Obesity surgery. 2004;14(10):1381-8.